Za samo tri godine, kroz tri odvojene transakcije, vlasništvo nad više od 122.000 kvadrata poslovnog prostora u Beogradu, prešlo je iz firme pod kontrolom Mađarske nacionalne banke u ruke kompanije na čijem je čelu Ištvan Tiborcz, zet mađarskog premijera Viktora Orbana, utvrdio je uvidom u zvaničnu dokumentaciju Radio Slobodna Evropa (RSE).
Portfolio nekretnina koji se sastoji od 11 poslovnih zgrada na Novom Beogradu prešao je iz Nacionalne banke Mađarske u vlasništvo Tiborcza preko mađarske kompanije Indotek, koja je ovim nekretninama upravljala dvije godine, od početka 2022. do januara 2024.
Transakcija se dogodila početkom januara, ali ujedno nije jedini posao u Srbiji u koji je ušao Tiborcz, koji je u rodbinskim vezama sa Orbanom.
Viktor Orban je na čelu Vlade Mađarske u kontinuitetu od 2010. godine. Njegovo učvršćivanje na vlasti pratilo je i širenje korupcije u zemlji, koja je prema podacima organizacije Transparency International, trenutno država sa najvećim stepenom korupcije u EU.
Iako između 25 i 30 odsto mađarske ekonomije, prema posljednjim izvještajima organizacije Transparency International Mađarska kontrolišu ljudi bliski Viktoru Orbanu i vladajućoj stranci Fidesz, sudskih postupaka u vezi sa eventualnim zloupotrebama nije bilo.
O zgradama na Novom Beogradu
Od januara vrijednim nekretninama u Beogradu upravljaće Diofa fond kao deo BDPST grupe koju vodi Ištvan Tiborcz.
Radi se o pet poslovnih parkova koji imaju ukupnu površinu od 122,5 hiljada kvadratnih metara. Građeni su od 2004. godine i svi se nalaze u novom centru biznisa koji se i dalje razvija na teritoriji Novog Beograda.
U ovim zgradama nalaze se poslovne prostorije brojnih IT firmi među kojima su poznatije kompanije TomTom i Nordeus, jedna od zgrada poslovni je centar srpske avio kompanije Air Srbija, prostorije banaka kao što je na primjer UniCredit banka.
U jednoj od zgrada nalaze se prostorije Delegacije Evropske komisije u Srbiji kao i Australijska ambasada.
Za svaku od pet zgrada još prilikom gradnje osnovane su zasebne firme koje upravljaju iznajmljivanjem nekretnina. Prema podacima iz finansijskih izvještaja tih firmi ukupna vrijednost nekretnina i zemljišta je 274, 2 miliona eura.
U toku 2022. kada je u pitanju samo prihod od izdavanja nekretnine on je za svih pet zgrada iznosio 23,7 miliona eura. Sve nekretnine gradio je investicioni fond GTC.
Kako je Mađarska centralna banka ušla u posao sa nekretninama?
U javnosti poznata kao kompanija registrovana u Poljskoj koja je investicije započela sa izraelskim i američkim kapitalom, firma GTC, inače jedna od vodećih u oblasti izgradnje komercijalnih nekretnina u centralnoj, istočnoj i južnoj Evropi, je pod kontrolom Mađarske centralne banke. Ona je preko fonda Optimum Venture trenutno većinski vlasnik GTC-a.
GTC je kompanija koja upravlja sa više desetina poslovnih zgrada u Mađarskoj, Poljskoj, Srbiji, Rumuniji, Hrvatskoj i Bugarskoj.
Investicije u nekretnine Mađarska centralna banka započela je 2014. godine kada je 260 milijardi forinti (oko 700 miliona eura) iz deviznih rezervi konvertovala u forinte sa ciljem da dio državnih sredstava investira u nekretnine velike vrijednosti.
Kako je to na samom početku objašnjeno iz Mađarske centralne banke cilj prikupljanja sredstava trebalo je da bude razvoj obrazovanja i nauke.
Za ove potrebe formirano je više fondova, a jedan od njih je i Optimum Venture preko kojeg su državna sredstva 2020. godine uložena u većinski paket akcija firme GTC, koja godinama u istočnoj Evropi gradi i upravlja nekretninama.
Nešto više od godinu dana kasnije iz ogromnog portfolia mnogobrojnih biznis parkova izdvojen je dio koji čine zgrade u Beogradu. Pet poslovnih parkova prodato je firmi Indotek, u vlasništvu Daniela Jelineka (Dániel Jellinek), koji se inače godinama bavi poslovima sa nekretninama, a niz poslova realizovao je upravo sa Orbanovim zetom Istvanom Tiborczem.
Iznos prve transakcije poznat, ali ne i druge
Indotek je poslovne objekte u Beogradu platio 267,6 miliona eura, kako je maja 2021. saopštila kompanija.
Iz kompanije je takođe navedeno da su dugo tražili priliku za ulazak na srpsko tržište, a da će kupovina poslovnih zgrada GTC-a omogućiti kompaniji da ojača svoju poziciju u regionu.
"Posebno sam ponosan što nas naša prva transakcija u Srbiji čini jednim od najdominantnijih učesnika na tržištu beogradskih kancelarija", rekao je tada Daniel Jelinek, osnivač i izvršni direktor Indotek Grupe.
Iako se iz ovih izjava moglo naslutiti da Indotek ima dugoročne planove na beogradskom tržištu nekretnina, samo dvije godine kasnije, odlučuju da vlasništvo nad poslovnim zgradama u Srbiji prenesu na kompaniju Diofa fond menadžment, u vlasništvu Ištvana Tiborcza, Orbanovog zeta.
Strane nisu saopštile iznos transakcije, odnosno da li je Indotek tokom dvogodišnjeg upravljanja poslovnim objektima na Novom Beogradu njihovom kupoprodajom ostvario profit.
Kako je propao pokušaj investiranja u Hrvatskoj?
Kupac poslovnih objekata u Beogradu, Diofa fond menadžment (Diofa Fund Management) u martu 2022. godine postao je dio poslovne grupacije BDPST koju vodi Tiborc.
Prije toga firma je bila u vlasništvu Daniela Jelineka, osnivača Indoteka prethodnog vlasnika beogradskih nekretnina.
Jelinekova Indotek Grupa na svom sajtu navodi da posjeduju preko 1,7 miliona kvadratnih metara. Indotek je dominantno aktivan na tržištu Mađarske, ali su prisutni u još 14 evropskih zemalja.
Nakon kupovine nekretnina u Srbiji 2021. Indotek je pokušao da u Hrvatskoj kupi udio ruske Sberbanke u Fortenovoj grupi, kompaniji koja je nastala poslije propasti Agrokora, jednog od najvećih trgovačkih lanaca i proizvođača hrane i pića u regionu. Agrokor je zbog prezaduženosti 2019. transformisan u novu kompaniju, Fortenova grupu.
Iako je u aprilu 2022. potpisan ugovor o prodaji najvećeg pojedinačnog udjela u Fortenova grupi, ta transakcija nije realizovana, jer je stupanje na snagu ugovora bilo uslovljeno dobijanjem regulatornih dozvola.
Budući da je mali dio deonica Fortenove bio pod kontrolom Ujedinjenog Kraljevstva, nakon ruske agresije na Ukrajinu regulatorno tijelo za sankcije Ministarstva finansija UK, (OFSI) nije dalo potrebnu dozvolu za realizaciju ovog posla.
OFSI za Financial Times nije želio da komentariše razloge za neizdavanje dozvole dok su na pretpostavke da je do toga došlo zbog Orbanove bliskosti sa ruskim vlastima, iz Indoteka saopštili da Viktor Orban nije imao nikakve veze sa ovim poslom.
"Poslovne odluke donosimo na tržišnoj osnovi, a ne na političkoj ili rodbinskoj osnovi", napisala je mađarska kompanija u odgovoru na upit Financial Timesa i dodala da za ulazak u Fortenova grupu "nisu imali ni podršku hrvatskih vlasti".
Od javne rasvjete do nekretnina
Inače, kupovina nekretnina na Novom Beogradu nije prvi poslovni poduhvat Orbanovog zeta u Srbiji.
Ištvan Tiborcz je bio vlasnik kompanije Elios koja se bavi postavljanjem električnih instalacija, a čiji je ogranak u Srbiji otvoren 2014. godine.
Prema podacima organizacije Transparency International Mađarska, zahvaljujući samo toj firmi Tiborcz je u Mađarskoj već 2015. zaradio stotine miliona forinti preko poslova postavljanja ulične rasvjete koje je njegova firma dobila na tenderima.
Orbanov zet napustio je kompaniju Elias 2015. nakon što je Evropska kancelarija za borbu protiv korupcije (OLAF) započela istragu o 35 projekata za ulično osvjetljenje u Mađarskoj. OLAF je nakon istrage u svim slučajevima pronašao "ozbiljne nepravilnosti" i "sukob interesa", a u 17 slučajeva i "organizovanu prevaru".
OLAF ima samo ovlašćenja za istraživanje, ne može sprovoditi istragu ili podizati optužnice, pa je poslao rezultate i preporuke svoje istrage mađarskim vlastima nakon što je istraživanje završeno 2017. godine.
Iako je u Mađarskoj pokrenuta policijska istraga, mađarsko tužilaštvo na kraju nije pronašlo nepravilnosti i smatralo je da nema potrebe za podizanjem optužnice.
U međuvremenu, Tiborcz Istvan je prešao na poslove sa nekretninama i turizmom.
