Bosna i Hercegovina među zemljama s najnižim materijalnim blagostanjem u Evropi

Definisanje blagostanja nije lako. Uporediti blagostanje među zemljama je još teže. Materijalno blagostanje je mjerljivije, ali ostaje složeno. Stvarna individualna potrošnja (AIC) po glavi stanovnika zasnovana na paritetu kupovne moći (PPP) se široko koristi kao pokazatelj materijalnog blagostanja domaćinstva.

Prema Eurostatu, AIC uključuje “svu robu i usluge koje domaćinstva koriste, bez obzira da li su ih kupila i platila direktno domaćinstva, vlada ili neprofitne organizacije”.

Euronews Business detaljnije razmatra ove razlike.

Dakle, koje zemlje u Evropi imaju najviši nivo materijalnog blagostanja? Euronews Business prvo ispituje zemlje članice EU, a zatim pregleda dostupne podatke iz zemalja kandidata za članstvo u EU i Evropskog udruženja za slobodnu trgovinu (EFTA).

Luksemburg na vrhu liste, Mađarska i Bugarska na dnu.

U 2023. stvarna individualna potrošnja po glavi stanovnika, izražena u standardima kupovne moći (PPS), kretala se od 70% prosjeka EU u Bugarskoj i Mađarskoj do 136% u Luksemburgu, sa prosjekom EU postavljenim na 100 u 27 država članica.

To znači da je materijalno blagostanje domaćinstva bilo 36% iznad prosjeka EU u Luksemburgu i 30% ispod prosjeka EU u Mađarskoj i Bugarskoj.

Devet zemalja je zabilježilo AIC po glavi stanovnika iznad prosjeka EU. Pored Luksemburga, to su Njemačka (119%), Holandija (119%), Austrija (114%), Belgija (113%), Danska (108%), Francuska (106%), Švedska (106%) i Finska (105%).

Među “velikom četvorkom” EU, najbolje je pozicionirana Njemačka, koja je podijelila drugo mjesto sa Holandijom. U Francuskoj je materijalno blagostanje domaćinstva bilo 6% iznad prosjeka EU. Italija je dostigla prosjek EU, dok je Španija zabilježila najniže blagostanje, 9% ispod prosjeka EU.

Na donjem dijelu EU, Letonija, Estonija, Hrvatska i Slovačka slijede Bugarsku i Mađarsku, sa materijalnim blagostanjem domaćinstava za više od 20% ispod prosjeka EU.

Sve tri zemlje EFTA prijavile su veće materijalno blagostanje od prosjeka EU. Norveška je premašila prosjek EU za 24%, a Švicarska 16% više.

AIC po glavi stanovnika bio je ispod prosjeka EU u svih šest zemalja kandidata, s tim da se Turska među njima posebno ističe. U Turskoj, materijalno blagostanje domaćinstava bilo je 16% ispod prosjeka EU, u poređenju sa 36% niže u Crnoj Gori, drugoj zemlji kandidata sa najboljim rezultatima.

Kada je riječ o našoj domovini, Bosna i Hercegovina nalazi se na pretposljednjem mjestu, a ispod nje je samo Albanija što ukazuje na činjenicu da je BiH zemlja sa najnižim materijalnim blagostanjem u Evropi, ispod 50%.

Turska nadmašuje devet zemalja EU u materijalnom blagostanju

Materijalno blagostanje Turske, sa 84% prosjeka EU, bilo je veće nego u devet zemalja EU, uključujući Poljsku (83%), Češku (81%) i Grčku (80%).

Nordijske i zapadnoevropske zemlje imaju značajno veći AIC po glavi stanovnika, što odražava veće materijalno blagostanje. Nasuprot tome, zemlje Centralne i Istočne Evrope, zajedno sa zemljama kandidatima za EU, generalno prijavljuju niži AIC po glavi stanovnika. Ovo otkriva disparitet u materijalnom blagostanju između regiona i pokazuje se razlikama u životnom standardu.

Promjena u posljednje tri godine

Tokom proteklih pet godina, AIC po glavi stanovnika u odnosu na prosjek EU ostao je relativno stabilan u nekim zemljama, uz neznatne promjene u drugim. Međutim, nekoliko zemalja je doživjelo značajan porast i pad.

Među članicama EU, najzapaženiji pad je bio u Danskoj, gdje je AIC pao sa 120% u 2020. na 108% u 2023. godini, zatim u Češkoj (90% na 81%) i Finskoj (111% na 105%). Njemačka (124% prema 119%) i Francuska (110% prema 106%) takođe su zabilježile pad.

U istom periodu, Irska (87% prema 99%), Bugarska (62% prema 70%) i Španija (83% prema 91%) zabilježile su najveći porast unutar EU.

Kada se uračunaju EFTA i zemlje kandidati, Turska je zabilježila najznačajniji rast, popevši se sa 64% na 84%. Ostalih pet zemalja kandidata za članstvo u EU također je prijavilo porast.

Šta nam ovaj indikator govori?

Potrošnja domaćinstava se odnosi na izdatke za krajnju potrošnju koje čine rezidentna domaćinstva kako bi zadovoljila svoje dnevne potrebe i želje. Ovaj rashod se može pojaviti pojedinačno ili kolektivno i obuhvata različite kategorije, kao što su hrana, odjeća, stanovanje (uključujući stanarinu), energija, transport, trajna dobra poput automobila, zdravstvena zaštita, aktivnosti u slobodno vrijeme i razne usluge. Na primjer, 2023. godine ukupna potrošnja domaćinstava u EU iznosila je 52,1% BDP-a.

“Materijalno blagostanje domaćinstva može se izraziti u smislu njegovog pristupa dobrima i uslugama”, objašnjava Eurostat.

Međutim, ovaj pokazatelj isključuje rashode vlade i neprofitnih institucija koje opslužuju domaćinstva. Kada se ovi doprinosi uzmu u obzir, mjera se razvija u AIC. Da bi se omogućilo pravičnije poređenje materijalnog blagostanja između regiona ili zemalja, AIC po glavi stanovnika se često izražava u PPS, što objašnjava razlike u nivoima cijena.