U posljednja tri mjeseca investitori sve više, podstaknuti nestabilnošću američke trgovinske politike i rastućom političkom intervencijom pod predsjednikom Donaldom Trumpom, preusmjeravaju kapital iz SAD-a ka Evropi.
Prema pisanju Financial Timesa, evropske akcije su početkom 2025. godine zabilježile izuzetan priliv kapitala, a evropski indeksi su nadmašili američki S&P 500, što je prvi put u nekoliko godina da je Evropa postala atraktivnija destinacija za globalne ulagače, prenosi Poslovni dnevnik.
’Unija štednje i ulaganja’
Nestabilnost u SAD-u, prije svega zbog Trumpovih nepredvidivih carina i prijetnji trgovinskim ratom sa EU, stvorila je osjećaj nesigurnosti među investitorima. Evropski zvaničnici i tržišni analitičari ističu da su američke berze posljednjih mjeseci pod pritiskom, dok su evropske akcije znatno nadmašile konkurenciju, prvenstveno zbog Trampove trgovinske politike i najava o povlačenju američke vojne podrške Evropi. Trumpova administracija, navodi Washington Post, dodatno je poljuljala povjerenje evropskih saveznika povlačenjem podrške Ukrajini i sklapanjem dogovora s Moskvom bez uključivanja EU, što je evropske lidere natjeralo na hitno povećanje odbrambene potrošnje i ubrzanje vojnih reformi. Predsjednica Evropske komisije Ursula fon der Lajen upozorila je da se Evropa nalazi u “novoj eri” u kojoj su “temeljne pretpostavke dovedene u pitanje” te je najavila planove za otključavanje do 800 milijardi eura za dodatne izdatke za odbranu.
Prema podacima Londonske berze, evropski akcijski fondovi privukli su više od 100 milijardi dolara od početka godine, što je tri puta više nego u istom periodu prošle godine, dok su iz SAD-a zabilježeni odljevi od skoro 87 milijardi dolara. Evropska komisija planira dodatno podstaći investicije stvaranjem “unije štednje i ulaganja” kojom bi se mobilisale hiljade milijardi eura sa evropskih štednih računa, uz istovremeno podsticanje konsolidacije evropskih upravljača imovinom i smanjenje birokratije. CNN ističe da bi nagli rast vojne potrošnje mogao značajno ojačati evropsku industrijsku bazu, posebno ako se sredstva usmjere ka visoko-tehnološkoj domaćoj proizvodnji, a ne na uvoz oružja. Njemačka je najavila više od 500 milijardi eura ulaganja u infrastrukturu i energetsku tranziciju, uz dodatnih 150 milijardi za modernizaciju odbrane, čime se udaljava od višegodišnje politike štednje i otvara vrata novim investicionim prilikama. Deutsche Welle je u maju 2025. izvijestio da je Njemačka zabilježila više nego dvostruko veći priliv direktnih stranih ulaganja u prva četiri mjeseca godine, dok su njemačke kompanije istovremeno povlačile kapital iz SAD-a, što ukazuje na duboku promjenu globalnih investicionih tokova.
Prema analizi BBC-ja iz aprila 2025, evropski lideri svjesni su da je povoljan trenutak vremenski ograničen i da je neophodno brzo sprovesti najavljene reforme i investicije. Kako navodi Financial Times, “uprkos skromnoj prognozi rasta od samo 1,1 odsto za 2025, postoji niz činilaca koji bi mogli dodatno podići raspoloženje na evropskim tržištima, uključujući fiskalni zaokret Njemačke i rastuće povjerenje investitora”.
„Sve ovo ukazuje na to da tržišne sile, investitori, oni koji stvarno upravljaju novcem, vide vrijednost i imaju povjerenje u Evropu“, izjavila je Kristina Lagard, predsjednica Evropske centralne banke. Ipak, stručnjaci upozoravaju da se sentiment može brzo promijeniti ako Evropa ne iskoristi trenutni zamah. Stefan Vintels iz njemačke državne banke KfW istakao je za Spiegel: „Ovo je i upozorenje i podsticaj da sada iskoristimo trenutak i dosljedno sprovedemo planiranu agendu.“
Zadržati povjerenje
U posljednja tri mjeseca Evropa je postala središte globalnog investicionog interesa zahvaljujući stabilnosti, fiskalnom zaokretu i ubrzanim reformama, dok američka politička nestabilnost i trgovinski ratovi tjeraju kapital iz SAD-a. Ipak, evropski lideri svjesni su da je za očuvanje tog povjerenja potrebno brzo i odlučno djelovanje, odnosno, kako je to sažeo Mark Rute, ministar vanjskih poslova Nizozemske: „Svi vidimo da je Evropa u centru investicionih tokova upravo zbog sopstvene stabilnosti i odgovornog upravljanja, ali to povjerenje nije neograničeno. Moramo nastaviti s ubrzanim reformama, smanjiti birokratiju i obezbijediti da evropska industrija postane konkurentnija i otpornija kako bismo očuvali ovaj povoljan trend i privukli dodatne investicije.“
