Rizično zaduživanje najzaduženije države svijeta

Japan, zemlja za najvećim javnim dugom na svijetu, u prošloj godini je zbog posljedica epidemije novog korona virusa, ostvario novi rekord u zaduživanju.

U fiskalnoj 2020. godini (koja traje do kraja marta ove kalendarske), japanska vlada će odštampati nove državne obveznice u ukupnom iznosu od 112 biliona jena (što je blizu 1,1 biliona, odnosno, 1.100 milijardi dolara), zbog pada prihoda od poreza i potrebe da isfinansira treći paket pomoći privredi od početka epidemije novog korona virusa.

To je najveća godišnja emisija novih obveznica u istoriji te države, po iznosu duplo veća od druge najviše iz 2009, koja je bila prouzrokovana svjetskom finasijskom krizom i iznosila oko 500 milijardi dolara.

Kada se uračunaju i obveznice izdate radi refinansiranja prethodnih dugova, Japan će fiskalnu 2020. godinu završiti sa rekordnom emisijom od ukupno 270 biliona jena (2.600 milijardi dolara) u vladinim obveznicama.

Inače, japanska vlada je, zbog korone, za pomoć ekonomskim subjektima i građanima do sada odvojila oko 3 biliona (3.000 milijarde) dolara.

U 2019. japanski javni dug iznosio je 1,3 triliona jena (preko 10.000 milijardi evra) i po veličini bio jednak 234 posto njegovog bruto društvenog proizvoda (BDP).

Japan već više godina ima javni dug koji više od dva puta prevazilazi njegov bruto društveni proizvod. Dok se u Evropskoj uniji obično smatra kritičnim ako odnos javnog duga i BDP pređe 60 odsto, u Japanu se taj odnos poslednjih godina kretao i do nevjerovatnih 240 procenata.

Ta visoko ekonomski i tehnološki razvijena zemlja po tom pokazatelju ima najlošiji rezultat na svijetu, i u borbi za titulu najzaduženije zemlje svijeta poslednjih godina je ostavljala iza sebe takve takmace kao što su Venecuela ili Grčka.

Tradicionalno, međutim, pošto je više od 90 posto tog duga domaći, japanska država za sada nije iskusila krizu poverenja, niti je dolazilo do većih poremećaja u funkcionisanju ekonomije.

Poređenja radi, kada je Grčka 2011. doživela bankrot i povukla stotine milijardi evra pomoći Evropske unije, uslijedilo je rezanje plata, penzija i javnih usluga, kao i velika i politička nestabilnost.

Kao mogućnost za riješenje, pominjao se izlazak Grčke iz Evropske unije i ponovno uvođenje drahme. Prijetio je i kolaps evra i bankrot drugih visoko zaduženih država Unije, poput Italije. Naravno, za razliku od Japana, svi najveći povjerioci Grčke su bili stranci.

Glavni argument za nastavak zaduživanja japanske države je upravo to - pošto je lavovski dio duga u rukama domaćih finansijskih institucija, manja je opasnost od rasta kamata po kojima se zemlja zadužuje i lakše je otpisivanje dugova (najveći povjerilac države je japanska centralna banka - ona poseduje čak 45 odsto japanskih vladinih obveznica).

Takođe, po podacima Banke Japana (BoJ), finansijske rezerve japanskih domaćinstava ukupno iznose 1,9 triliona jena, što je više od iznosa javnog duga i što, smatraju pojedini ekonomisti, daje još prostora za zaduživanje.

Korona kao prekretnica?

Japanska vlada u prošloj deceniji praktikovala je filozofiju po kojoj je zaduživanje dozvoljeno ukoliko u zemlji ne dolazi do inflacije.

U dalekoistočnoj carevini već puno godina vlada deflacija i dugogodišnje nastojanje vlade da kroz ekonomsku politiku ostvari povoljni nivo od inflacije od dva procenta godišnje nije urodio polodom. Zato se smatra da ne postoji opasnost inflacije, pa je i to argument za politiku zaduživanja i delovanje centralne banke koja kupuje velike količine državnih obveznica i upumpava velike količine novca na finansijsko tržište.

Korona, odnosno, usporavanje privrede i drastično smanjenje poreskih prihoda država usljed pandemije, uz pomenuto zaduživanje, bi, međutim, mogli da potkopaju to povjerenje u japansku državu i, potencijalno, dovedu do ekonomskog haosa.

Verovatno ne u bližoj budućnosti, ali moguće posledice su veliki rast poreza, drastično rezanje budžeta, rast troška pozajmljivanja za državu, kao i inflacija i recesija, što sve vodi siromašenju stanovništva.

Zato je sve više glasova, naročito stranih ekonomista, koji upozoravaju da politika zaduživanja vlade u Tokiju i politika otkupljivanja državnih obveznica i finansijskog labavljenja koju sprovodi Banka Japana mogu da se jednog dana, u ne tako dalekoj budućnosti, vrate poput bumeranga.

Treba reći da japanska vlada i za ovu godinu planira veliko zaduživanje. Japanska država će u 2021. fiskalnoj godini (koja počinje 1. aprila ove kalendarske godine) izdati državne obveznice u vrednosti od 236 biliona jena, odnosno, čak 2,3 biliona, (2.200 milijardi) dolara, saopštilo je krajem decembra domaće Ministarstvo finansija.

To je za trećinu više nego što je bilo prvobitno planirano, a glavni uzrok za to povećanje su, kao i u fiskalnoj 2020, posledice koje po državnu kasu ima epidemija kovida-19.

Mada su države širom svijeta, reagujući na finansijsku krizu 2008. i epidemiju kovida prošle godine, povećale zaduživanje na finansijskom tržištu, Japan je u tome ubjedljivi lider, pa je puno razloga za brigu.

S obzirom da Japan već decenijama ne ostvaruje osetniji ekonomski rast, osjetno povećanje stope oporezivanja, upravo u trenutku kada se mnogi sektori privrede nalaza na velikom iskušenju a puno građanja gubi prihode, čini se neizbježnim.

Biznis.ba